sexta-feira, 29 de maio de 2015

Lhéngua guarani i catalana

La quelor d'aquesta madrugada an la primabera brasileira nun deixa-me drumir i dou-me ganas d'atualizar-bos subre ls mius studos lhenguísticos.
Fai quaijeque dous anhos ando a studar l guarani, ũa lhéngua indígena de l'América de l Sul oufecial ne l Paraguai i falada por mais de 7 milhones de pessonas naquel paíç, para alhá de l'Argentina, Bolíbia i Brasil. Ye la percipal lhéngua indígena de l cuntinente i tamien oufecial ne l MERCOSUL. Fúrun ũa besita al Paraguai an 2013, para alhá de la chegada de bários paraguaios a la mie cidade para lhaboriar, que fazírun-me antressar-me por daprender esta lhéngua. Cunfesso-bos que ye la lhéngua mais çfícil qu'yá studei, i inda nun puosso mantener ũa cumbersa mui demorada an guarani. Mas puosso apersentar-bos un bocadico daquesta lhéngua tan antressante. L guarani ye ũa lhéngua aglutinante, ó seia, formada por prefixos i sufixos que júntan-se a ũa palabra para dar bários sentidos a las frases.

EISEMPLO (TECHAPYRÃ)
Las saudaçones (Maiteikuéra)

- Mba'éichapa neko'ẽ?
- Cumo amanheciste?

Mba'e = cousa, algo
icha = cumo
pa = sufixo d'anterrogaçon

ne = cunjugaçon de modo 'chendal' de l "tu" antes de palabras nasales
ko'ẽ = amanhecer

OUTRO EISEMPLO (AMBUE TECHAPYRÃ)
- Mba'éichapa nde pyhareve?
- Cumo stá la tue manhana?

- Mba'éichapa nde ka'aru?
- Cumo stá la tue tarde (hourário del almuorço)?

- Mba'éichapa nde asaje?
- Cumo stá l tou çcanso de l almuorço? (Cuido que l guarani ye la única lhéngua cun ũa saudaçon pa l hourário de l almuorço i l çcanso)

- Mba'éichapa nde/pende pyhare?
- Cumo stá la tue/buossa nuite?

La repuosta a aquestas preguntas puóden ser:
- Iporã, aguyje. / Ivai. / Iporãiterei. / Che che porã.
- Stá bien, oubrigado. / Stá mal. / Stá mui bien. / Stou bien.

L mais antressante nesta lhéngua ye que, quando an mirandés tenemos ls pronomes i preposiçones, an guarani eilhas son partículas que júntan-se a la palabra ouriginal i bai-se a anserir mais sufixos ó prefixos. Eisemplo:

kuaa - saber
reikuaa - tu sabes
reikuaase - tu quieres saber
reikuaave - tu sabes mais
reikuaaseve - tu quieres saber mais
reikuaasevérõ - se tu quejires saber mais
reikuaasevépa - quieres saber mais?

Esso es un pequeinho eisemplo de l que ando a studiar i daprender. Ah!, tamien estou a studiar l catalan. "Per això estic senza temps per el mirandès" (Por esso ando sien tiempo pa l mirandés).

Se quejires saber mais, screbe-me!
(Reikuaasevérõ, ehai chéve!)