quarta-feira, 10 de fevereiro de 2010

MEDO I L GUSTO (de Antonio Novaes)

Por quei inda gusto tanto de ti?
Son tantas cousas que pássan an la mie miente.
Suidade, buntade, l querer de star acerca... Stou carente.
Penso an las muitas cousas qu'acuntecírun i ne l medo de qu'acuntéçan de nuobo.
Penso an las muitas cousas que puóden acuntecer i l querer deilhas.
Quiero-te, eibito-te; cuido que la palabra ye: cunfuso.
Afinal, quei rezon ten l coraçon? L'eimoçon nun percisa de la rezon p'eisistir.
Ah! Coraçon, coraçon... L quei andas aprontando?
Querie tanto nun tener bisto-te de nuobo, tener oubido tue boç.
Querie que nun tubisses telifonado-me, mirado-me.
Querie qu'you nun tubisse bisto a ti.
Agora, quiero que l miu querer nun seia, nun eisista.
De nuobo, cunfuso. Eimoçon ye eilógico, zarrazoada i lhouca.
Lhoucura doce? Lhoucura sabor adrenalina? Lhoucura sabor "friu an la barriga" ó lhoucura sabor "ri cumo boubo l die anteiro"?
Cuido qu'antrarei an la dieta, mas nun correr l risco de spurmentar l amargo. Medo? Talbeç.

Outor: Antonio Novaes.

sexta-feira, 5 de fevereiro de 2010

CRIOULO HAITIANO (KREYÒL AYISYEN)

Faç poucos dies qu'un grande terramoto çtruiu l Haiti, ne ls alredores de Puorto-Príncepe, sue capital. Outoridades dízen que mais de 250 mil pessonas morrírun, anfelizmente.

Ind'assi, algo antressante chamou la mie atençon: la lhéngua falada ne l Haiti, l crioulo haitiano. Ye un crioulo de base francesa falado por quaije to la populaçon de l Haiti (8,5 milhones), habendo inda cerca de 3,5 milhones d'eimigrantes que fálan l crioulo haitiano noutros países, tales cumo l Canadá, ls Stados Ounidos, Fráncia, la República Domenicana, Cuba, i las Baamas.

Muitos haitianos fálan trés lhénguas: l crioulo, l francés i l spanhol. L'outra lhéngua oufecial de l Haiti ye l francés, lhéngua an la qual l crioulo de l Haiti se baseia, sendo que 90% de l sou bocabulairo ben dessa lhéngua. Outras lhénguas tamien anfluenciórun l crioulo haitiano, dentre las quales l taino (natibo de l'ilha), alguas lhénguas de l lheste d'África (wolof, fɔn, eʋe), l pertués i l spanhol.

Zde 1961, por sfuorços de Félix Morisseau-Leroy i outros, l crioulo haitiano fui reconhecido cumo lhéngua oufecial al lhado de l francés, que fura até anton l'única lhéngua lhiteraira zde l'andependéncia dessa nacion an 1804. Zde l scritor Morrisseau-Leroy, sou uso lhiterairo ben crecendo, ambora inda seia pequeinho. Zde la década de 1980, atebistas, dentre ls quales eiducadores i scritores, bénen anfatizando l ourgulho de la lhiteratura crioula, habendo neste seclo XXI muitos jornales, porgramas de telebison i de rádio an la lhéngua.


EISEMPLO DE TESTO AN CRIOULO HAITIANO

Crioulo Haitiano
Tout moun fèt lib, egal ego pou diyite kou wè dwa. Nou gen la rezon ak la konsyans epi nou fèt pou nou aji youn ak lot ak yon lespri fwatènite (Atik 1 nan Deklarasyon Inivèsèl Dwa Moun).

Francés
Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité (L'article 1 de la Déclaration Universelle des Droits de l'Homme).

Mirandés
To ls seres houmanos nácen lhibres i eiguales an dignidade i an dreitos. Dotados de rezon i de cuncéncia, dében agir uns para culs outros an sprito de fraternidade (Çclaraçon Ounibersal de ls Dreitos Houmanos).


Para oubtener mais anformaçones subre l crioulo haitino, besita la lhigaçon http://pt.wikipedia.org/wiki/Crioulo_haitiano (an pertués).