quinta-feira, 10 de dezembro de 2009

PERSENTAÇON OUFICIAL DE L JOGO CATALUNHA-ARGENTINA

"Fazeríemos un buon trabalho ne l Mundial: la metade de ls jogadores spanholes son catalanes" - Johan Cruijff.





'Que trema l stádio!'. Cun este slógan ouriginal, la Federaçon Catalana de Futebol apersentou ouficialmente esta manhana an la Sala Paris de l Camp Nou, Catalunha, l jogo de la próssima terça-feira, die 22 de Dezembre, a las 20:30h, ne l Stádio. Las antradas custaran antre 15,00€ i 30,00€ cun çcuntos para colaboradores i grupos de la Plataforma (puodes cunsultar-lo eiqui).

A la cerimónia assistírun: Jordi Casals, persidente de la Federaçon Catalana de Futebol; Johan Cruijff, selecionador nacional catalan; Anna Pruna, Secretaira Giral de l Çporto; i Roberto Mori, cónsul de l'Argentina an Barcelona.


Johan Cruijff splicou que fazerá ua cumbocaçon "curta i culs melhores pa la ressonáncia mundial que tenerá i l potencial de l ribal". Cruijff spera jogar "cumo l Dream Team ó cumo l Braça de Pep, que you tamien gusto muito".

L astro houlandés cunsidera que la "Catalunha ten un einorme potencial futebolístico. Solo hai que ber la seleçon spanhola, formada la metade por catalanes. Esso te permite fazer ua eideia de l buon trabalho que poderíemos fazer nun Mundial". Jordi Casals, pula sue parte, splicou que trazer l'Argentina custa pouco más de 1 milhon d'ouros, mas nun dubida que "se l stádio s'anche, la recuperaremos i, anclusibe, teneremos lhucro".

Xavier Venyals, persidente de la Plataforma, assistiu l cerimónia donde la Plataforma bestiu l sou logotipo an dambos ls cartazes comemoratibos de l jogo, cumo an l'eimaige de l painel atrás de pessonalidades que falórun. Ua demostraçon de l buon sentimiento qu'eijiste antre las dues antidades.














Fuonte: www.seleccions.cat

quinta-feira, 26 de novembro de 2009

PIONEER AMBENTA DISCO QUE BAL POR 16 BLU-RAYS

Recen-promobido a sucessor defenitibo de l DVD, zbancando l HD-DVD de la cumpetiçon, l disquico Blu-Ray yá ten cuncorréncia a la bista.
La Pioneer anunciou hoije que ls sous cientistas cunseguírun fabricar un disco a laser cun capacidade de guardar 400 gigabytes, l mesmo que 16 Blu-rays. Esso ye assi porque l nuobo disco de la Pioneer ten 16 camadas de grabaçon, i l Blu-ray solo ua (cun dues, el chega a 50 gigabytes). L çfrencial de la Pioneer fui cunseguir stabelizar la trasmisson de senhal de cada camada, que sofrían anterferéncia de las outras camadas, i acabar cula pierda de dados ne l porcesso. L'ampresa diç qu'esso bai a diminuir l númaro de discos neçairos p'armazenar ua grande quantidade de dados i marcou pa l die 13, ne l Simpósio Anternacional de Mimória i Dados Óticos (si, hai un cungresso subre esso!), ua apersentaçon pa dar mais detalhes de sue ambençon. Até alhá, podemos ir pensando alguas questones an buolta de l nuobo disco de la Pioneer.

1. Yá stá pronto i dreito pa chegar al mercado? Alguas destas tecnologies que son çcubiertas inda percísan de mais tiempo an lhaboratoiro pa séren comercialmente biables.

2. Quando esso acuntecer, será bendido an scala comercial pa cumpetir diretamente cul Blu-ray? Porque l Blu-ray ye un sfuorço cunjunto de bárias ampresas capitaneadas pula Sony i yá ténen l apoio de muitos gigantes de l'andústria cumo grandes redes de bareijo. Ganhar terreno ende bai a ser defícel.

3. Quanto bai custar? Mais mimória = précio maior…

4. I inda: se l feturo camina p'un mundo adonde ls dados seran guardados n'anterneta, que será acessible de qualquiera lhugar a qualquiera momiento, bamos percisar de discos superpotentes?

quarta-feira, 18 de novembro de 2009

LA TRASLHITERAÇON, LA TRASCRIÇON I SOUS "PROBLEMAS"

La translhiteraçon, an sentido strito, ye un mapeamiento dun sistema de scrita an outro. Tenta ser sien pierdas, ó seia, l lheitor anformado debe poder recustruir l'ourtografie ouriginal de palabras traslhiteradas que çcunhece. Pa cunseguir-lo, debe defenir cumbençones cumplexas subre cumo traslhiterar lhetras que nun ténen correspundéncia direta an la scrita de çtino. L Romaji, por eijemplo, ye un método de traslhiteraçon.

An la prática corriente, traslhiterar ye trascrebir la scrita dun alfabeto an outro. Ne l causo de la lhéngua mirandesa, la traslhiteraçon ye l porcesso de trascriçon d'outros alfabetos pa l alfabeto lhatino de 27 lhetras (sien outros senhales), cul'acentuaçon correspundente quando neçaira.

Oubbiamente, la traslhiteraçon nun afeta lhénguas que yá óusan l alfabeto lhatino, cumo l anglés, l francés, l alman i la maiorie de las lhénguas ouropeias. Nesses causos, óusan-se todas las lhetras, acientos i senhales diacríticos de l ouriginal. Alguas lhénguas que percísan ser traslhiteradas an mirandés son l árabe, l heibraico, l russo, l búlgaro, l chinés, l griego, l japonés, l tailandés i l híndi-ourdu, antre bárias outras. Por outro lhado, alguas lhénguas cumpletamente çtintas de l mirandés outelízan alfabeto lhatino, çpensando esse porcesso – ye l causo de l turco, de l húngaro, de l maltés i de l bietnamita. Nestes causos, son ousadas regras cumplexas d'acentuaçon i diacríticos (trema, til, cedilhas, puntos, etc.). Quando, por motibos técnicos, nun fur possible reproduzir l caratere eisato, recomenda-se ousar la lhetra mais semelhante (cumo S para Ş, ó T para Ŧ). Un causo peculiar ye l serbo-croata, qu'ousa a la par ls alfabetos lhatino i cirílico. Nesse causo, nun ye perciso un padron de traslhiteraçon, yá que toda palabra ten grafie nas dues scritas.

La traslhiteraçon ye çfrente de la trascriçon, que mapeia ls fonemas dua lhéngua pa la scrita d'outra. La maiorie de las trasliteraçones mapeia las lhetras dua scrita-fuonte para lhetras de pronúncia similar na scrita-albo.

ÇFRÉNCIA EIJEMPLIFICADA DE TRASLHITERAÇON I TRASCRIÇON

TRASLHITERAÇON / TRASCRIÇON


刺身 — sashimi / saximi
着物 — kimono / quimono
空手 — karate / caraté
балалайка — balalayka / balalaica

برقع  burq'a / burca


أسامة بن لادن — Usāmah bin Lādin / Ousama bin Láden


μπουζούκι — mpouzoúki / buzúqui



La trascriçon, çfrentemente de la traslhiteraçon, puode ser fazida, tamien, de lhénguas que son screbidas pul alfabeto lhatino. Assi, hai muitas palabras qu'éntran nua lhéngua i necítan ser adatadas àquel sistema fonético.

D'antre muitos eijemplos, puode-se citar:
robó (robot), fotografie (photographie)*, futebol (football), golo (goal), perfume (parfum), antre outras.

Sendo assi, inda hai alguas palabras que nun ténen ua grafie defenida, trascrita, cumo ye l causo de "Guiana", an pertués. Pronuncia-se /guy'ana/, mas, por mantener la grafie ouriginal, muitos cunfúnden-se i la pronuncían /gi'ana/, sien pronunciar l "u". Ne l Brasil, isto ye muito quemun, p'alhá d'haber tamien la pronúncia /gwi.'ana/.

Anton, an la buossa oupenion, qual serie la melhor forma de screbir "Guiana", mantenendo la pronúncia correta sien causar cunfusones?

Yá que l nuobo Acuordo Ourtográfico premite ousar las lhetras "k", "w"i "y" ne l pertués, you sugiro la scrita cun "y", "Guyana", puis solo assi se puode ber que nun ye dígrafo /gi/ nien un ditongo crecente /wi/, mas çcrecente (Cheguei a esta concluson puis, ne l pertués, premite-se screbir Qatar, Kuwait, Kossovo** etc., cun "k", "w"i l cunjunto "qa". Por quei nun s'adata, anton, Catar, Quaite, Côssovo junto cun Guiana? Ó manten-se l ouriginal, ó trascrebe-se tudo).
_____________________
* La palabra "fotografie" ten ourige ne l griego φωτογραφία, mas antrou an las lhénguas románicas pul termo francés photographie.






** Este, ó probe, nien pronúncia defenida ten. Alguns fálan /kôssovo/, outros /kôzovo/, inda outros /kossôvo/ i outros /kozôvo/.

sábado, 7 de novembro de 2009

REFUORMA OURTOGRÁFICA DE LA LHÉNGUA PERTUESA (ACUORDO OURTOGRÁFICO)

L Acuordo Ourtográfico de la Lhéngua Pertuesa fui assinado an Lhisboua, an 16 de dezembre de 1990, por Pertual, Brasil, Angola, San Tomé i Príncepe, Cabo Berde, Guiné-Bissau, Moçambique i, mais tarde, por Timor Lheste. Ne l Brasil, l Acuordo fui aprobado pul Decreto Lhegislatibo nº 54, de 18 d'abril de 1995. Esse Acuordo ye meramente ourtográfico; antonce, restringe-se a la lhéngua scrita, nun afetando nanhun aspeto de la lhéngua falada. El nun eilimina todas las çfrenças ourtográficas ousserbadas ne ls países que ténen la lhéngua pertuesa cumo lhéngua oufecial, i nun cuncuordo que seia un passo an direçon a la pretendida ounificaçon ourtográfica desses países. Cuido que l'ouneficaçon ye ampossible, puis l pertués de l Brasil i de ls outros países lusófonos ténen caratelística çfrentes, palabras çfrentes ousadas ne l cotidiano, l quei ampossibilita ousar lhibros i rebistas cula mesma scrita an to ls países de lhéngua pertuesa (nun custa anformar qu'essa era ua de las rezones apersentadas pa l'adeson de l Acuordo). Cumo l decumiento oufecial de l Acuordo nun ye claro an bários aspetos, fui eilaborado un roteiro cul que fui possible stablecer oubjetibamente subre las nuobas regras. Spera-se qu'este guia sirba d'ourientaçon básica p'aqueilhes que zéian resulber debrebe sues dúbedas subre las mudanças antroduzidas na ourtografie pertuesa, sien preocupaçon cun questones teóricas.


L QUEI DEMUDA? 

DEMUDANÇAS NE L ALFABETO

L alfabeto passa a tener 26 lhetras. Fúrun reantroduzidas las lhetras k, w i y. L alfabeto cumpleto passa a ser:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Las lhetras k, w i y, que, na berdade, nun tenien zaparecido de la maiorie de ls dicionairos de pertués, son ousadas an bárias situaçones. Por eisemplo:

a) na scrita de símbolos d'ounidades de medida: km (quilómetro), kg (quilograma), W (watt);
b) na scrita de palabras i nomes strangeiros (i sous deribados): show, playboy, playground, windsurf, kung fu, yin, yang, Willian, kaiser, Kafka, kafkiano.


TREMA

Nun s'ousa mais l trema (¨), senhal quelocado subre la lhetra u para andicar qu'eilha debe ser pronunciada ne ls grupos güe, güi, qüe, qüi.

Eisemplos:

agüentar / aguentar
argüição / arguição
bilíngüe / bilíngue
cinqüenta / cinquenta
delinqüente / delinquente
eloqüente / eloquente
ensangüentado / ensanguentado
eqüestre / equestre
freqüente / frequente
lingüeta / lingueta
lingüiça / linguiça
qüinqüênio / quinquênio
qüinqüelíngüe / quinquelíngue
sagüi / sagui
seqüência / sequência
seqüestro / sequestro
tranqüilo / tranquilo

ATENÇON! L trema permanece solo nas palabras strangeiras i an sues deribadas. Eisemplos: Müller, mülleriano, Bündchen.


DEMUDANÇAS NAS REGRAS D'ACENTUAÇON 

1. Nun s'ousa mais l aciento de ls ditongos abiertos -éi i -ói de las palabras paroxítonas (palabras que ténen aciento tónico na penúltima sílaba).

Eisemplos:

alcalóide / alcaloide
alcatéia / alcateia
andróide / androide
apóia (berbo apoiar) / apoia
apóio (berbo apoiar) / apoio
asteróide / asteroide
bóia / boia
celulóide / celuloide
clarabóia / claraboia
colméia / colmeia
Coréia / Coreia
debilóide / debiloide
epopéia / epopeia
estóico / estoico
estréia / estreia
estréio (berbo estrear) / estreio
geléia / geleia
heróico / heroico
idéia / ideia
jibóia / jiboia
jóia / joia
odisséia / odisseia
paranóia / paranoia
paranóico / paranoico
platéia / plateia
tramóia / tramoia

ATENÇON! Essa regra ye bálida solamente para palabras paroxítonas. Assi, cuntínan a ser acentuadas las palabras oxítonas treminadas an -éis-éu-éus-ói-óis.

Eisemplos: papéis, herói, heróis, troféu, troféus.


2. Nas palabras paroxítonas, nun s'ousa mais l aciento ne l i i ne l u tónicos quando beníren açpuis dum ditongo.

Eisemplos:

baiúca / baiuca
bocaiúva / bocaiuva
cauíla / cauila
feiúra / feiura

ATENÇON: se la palabra fur oxítona i l i ó l u stubíren an posiçon final (ó seguidos de s), l aciento permanece. Eisemplos: tuiuiú, tuiuiús, Piauí.

3. Nun s'ousa mais l aciento de las palabras terminadas an -êem-ôo(s).

Eisemplos:

abençôo / abençoo
crêem (berbo crer) / creem
dêem (berbo dar) / deem
dôo (berbo doar) / doo
enjôo / enjoo
lêem (berbo ler) / leem
magôo (berbo magoar) / magoo
perdôo (berbo perdoar) / perdoo
povôo (berbo povoar) / povoo
vêem (berbo ver) / veem
vôos / voos
zôo / zoo

4. Nun s'ousa mais l aciento que çfrenciaba ls pares pára/para, péla(s)/pela(s), pêlo(s)/pelo(s), pólo(s)/polo(s) i pêra/pera.

Eisemplos:

Ele pára o carro. / Ele para o carro.
Ele foi ao pólo Norte. / Ele foi ao polo Norte.
Ele gosta de jogar pólo. / Ele gosta de jogar polo.
Esse gato tem pêlos brancos. / Esse gato tem pelos brancos.
Comi uma pêra. / Comi uma pera.

ATENÇON!

- Permanece l aciento çfrencial an pôde/pode. Pôde ye la forma de l passado de l berbo poder (pretérito purfeito de l andicatibo), na 3ª pessona de l singular. Pode ye la forma de l persente de l andicatibo, na 3ª pessona de l singular. Eisemplo: Ontem, ele não pôde sair mais cedo, mas hoje ele pode.

- Permanece l aciento çfrencial an pôr/por. Pôr ye berbo. Por ye preposiçon. Eisemplo: Vou pôr o livro na estante que foi feita por mim.

- Permanécen ls acientos que çfrencían l singular de l plural de ls berbos ter i vir, assi cumo de sous deribados (manter, deter, reter, conter, convir, intervir, advir etc.).

Eisemplos: Ele tem dois carros. / Eles têm dois carros.
Ele vem de Sorocaba. / Eles vêm de Sorocaba.
Ele mantém a palavra. / Eles mantêm a palavra.
Ele convém aos estudantes. / Eles convêm aos estudantes.
Ele detém o poder. / Eles detêm o poder.
Ele intervém em todas as aulas. / Eles intervêm em todas as aulas.

- Ye facultatibo l uso de l aciento circunflexo para çfrenciar las palabras forma/fôrma. An alguns causos, l uso de l aciento deixa la frase mais clara. Bei este eisemplo: Qual é a forma da fôrma do bolo?

5. Nun s'ousa mais l aciento agudo ne l u tónico de las formas (tu) arguis, (ele) argui, (eles) arguem, de l persente de l andicatibo de ls berbos arguir i redarguir.

6. Hai ua bariaçon na pronúncia de ls berbos terminados an -guar, -quar i -quir, cumo aguar, averiguar, apaziguar, desaguar, enxaguar, obliquar, delinquir etc. Esses berbos admíten dues pronúncias an alguas formas de l persente de l andicatibo, de l persente de l subjuntibo i tamien de l amperatibo. Bei:

a) se fúren pronunciadas cun a ó i tónicos, essas formas dében ser acentuadas. Eisemplos:

- berbo enxaguar: enxáguo, enxáguas, enxágua, enxáguam; enxágue, enxágues, enxáguem.
- berbo delinquir: delínquo, delínques, delínque, delínquem; delínqua, delínquas, delínquam.

b) se fúren pronunciadas cun u tónico, essas formas déixan de ser acentuadas. Eisemplos (la bogal marcada ye tónica, esto ye, debe ser pronunciada mais fuortemente que las outras):

- berbo enxaguar: enxaguo, enxaguas, enxagua, enxaguam; enxague, enxagues, enxaguem.
- berbo delinquir: delinquo, delinques, delinque, delinquem; delinqua, delinquas, delinquam.

ATENÇON: ne l Brasil, la pronúncia mais corriente ye la purmeira, aqueilha cun a i i tónicos.


USO DE L HÍFEN 

Alguas regras de l uso de l hífen fúrun altaradas pul nuobo Acuordo. Mas, cumo se trata inda de matéria cuntrobertida an muitos aspetos, para facelitar la cumprenson de ls lheitores, ye apersentado un resumo de las regras qu'ouriéntan l uso de l hífen culs prefixos mais quemunes, assi cumo las nuobas ourientaçones stablecidas pul Acuordo. Las ousserbaçones a seguir refíren-se al uso de l hífen an palabras formadas por prefixos ó por eilemientos que puóden funcionar cumo prefixos, cumo: aero, agro, além, ante, anti, aquém, arqui, auto, circum, co, contra, eletro, entre, ex, extra, geo, hidro, hiper, infra, inter, intra, macro, micro, mini, multi, neo, pan, pluri, proto, pós, pré, pró, pseudo, retro, semi, sobre, sub, super, supra, tele, ultra, vice etc.

1. Cun prefixos, ousa-se siempre l hífen delantre de palabra ampeçada por h. Eisemplos:

anti-higiênico
anti-histórico
co-herdeiro
macro-história
mini-hotel
proto-história
sobre-humano
super-homem
ultra-humano

Sceçon: subumano (nesse causo, la palabra houmano perde l h).

2. Nun s’ousa l hífen quando l prefixo tremina an bogal çfrente de la bogal cun que s’ampeça l segundo eilemiento. Eisemplos:

aeroespacial
agroindustrial
anteontem
antiaéreo
antieducativo
autoaprendizagem
autoescola
autoestrada
autoinstrução
coautor
coedição
extraescolar
infraestrutura
plurianual
semiaberto
semianalfabeto
semiesférico
semiopaco

Sceçon: l prefixo co aglutina-se an giral cul segundo eilemiento, mesmo quando este s’ampeça por o: coobrigar, coobrigação, coordenar, cooperar, cooperação, cooptar, coocupante etc.

3. Nun s’ousa l hífen quando l prefixo tremina an bogal i l segundo eilemiento ampeça por cunsuante çfrente de r ó s. Eisemplos:

anteprojeto
antipedagógico
autopeça
autoproteção
coprodução
geopolítica
microcomputador
pseudoprofessor
semicírculo
semideus
seminovo
ultramoderno

OUPENION: Cumo debe quedar las palabras anti-EUA (antiEUA? antieua?), anti-Sarkozy (antissarkozy? antiSarkozy?), anti-Bush (antiBush?) i anti-Afeganistão (antiafeganistão?, antiAfeganistão?)?

ATENÇON: cul prefixo vice, ousa-se siempre l hífen. Exemplos: vice-rei, vice-almirante, etc.

4. Nun s’ousa l hífen quando l prefixo tremina an bogal i l segundo eilemiento ampeça por r ó s. Nesse causo, duplícan-se essas lhetras. Eisemplos:

antirrábico
antirracismo
antirreligioso
antirrugas
antissocial
biorritmo
contrarregra
contrassenso
cosseno
infrassom
microssistema
minissaia
multissecular
neorrealismo
neossimbolista
semirreta
ultrarresistente
ultrassom

5. Quando l prefixo tremina por bogal, ousa-se l hífen se l segundo eilemiento ampeçar pula mesma bogal. Eisemplos:

anti-ibérico
anti-imperialista
anti-inflacionário
anti-inflamatório
auto-observação
contra-almirante
contra-atacar
contra-ataque
micro-ondas
micro-ônibus
semi-internato
semi-interno

6. Quando l prefixo tremina por cunsuante, ousa-se l hífen se l segundo eilemiento ampeçar pula mesma cunsuante. Eisemplos:

hiper-requintado
inter-racial
inter-regional
sub-bibliotecário
super-racista
super-reacionário
super-resistente
super-romântico

ATENÇON! Ne ls demales causos, nun s’ousa l hífen.

Eisemplos: hipermercado, intermunicipal, superinteressante, superproteção.

- Cul prefixo sub, ousa-se l hífen tamien delantre de palabra ampeçada por r: sub-região, sub-raça, etc.
- Culs prefixos circum i pan, ousa-se l hífen delantre de palabra ampeçada por m, n i bogal: circum-navegação, pan-americano etc.

7. Quando l prefixo tremina por cunsuante, nun s’ousa l hífen se l segundo eilemiento ampeçar por bogal. Eisemplos:

hiperacidez
hiperativo
interescolar
interestadual
interestelar
interestudantil
superamigo
superaquecimento
supereconômico
superexigente
superinteressante
superotimismo

8. Culs prefixos ex, sem, além, aquém, recém, pós, pré, pró, ousa-se siempre l hífen. Eisemplos:

além-mar
além-túmulo
aquém-mar
ex-aluno
ex-diretor
ex-hospedeiro
ex-prefeito
ex-presidente
pós-graduação
pré-história
pré-vestibular
pró-europeu
recém-casado
recém-nascido
sem-terra

9. Debe-s’ousar l hífen culs sufixos d’origem tupi-guarani: açu, guaçu i mirim. Exemplos: amoré-guaçu, anajá-mirim, capim-açu.

10. Debe-s’ousar l hífen para lhigar dues ó mais palabras qu’oucasionalmente se combínan, formando nun propiamente bocábulos, mas ancadeamientos bocabulares. Eisemplos: ponte Rio-Niterói, eixo Rio-São Paulo.

11. Nun se debe ousar l hífen an ciertas palabras que perdírun la noçon de cumposiçon. Eisemplos:

girassol
madressilva
mandachuva
paraquedas
paraquedista
pontapé

12. Para clareza gráfica, se ne l final de la lhinha la partiçon dua palabra ó cumbinaçon de palabras coincidir cul hífen, el debe ser repetido na lhinha seguinte. Eisemplos:

Na cidade, conta-
-se que ele foi viajar.

O diretor recebeu os ex-
-alunos.


RESUMO - AMPREGO DE L HÍFEN CUN PREFIXOS

REGRA BÁSICA

Siempre s’ousa l hífen delantre de h: anti-higiênico, super-homem.

Outros causos

1. Prefixo treminado an bogal:

- Sien hífen delantre de bogal çfrente: autoescola, antiaéreo.
- Sien hífen delantre de cunsuante çfrente de r i s: anteprojeto, semicírculo.
- Sien hífen delantre de r i s, dóbran-s’essas lhetras: antirracismo, antissocial, ultrassom.
- Cun hífen delantre de mesma bogal: contra-ataque, micro-ondas.

2. Prefixo treminado an cunsuante:

- Cun hífen delantre de mesma cunsuante: inter-regional, sub-bibliotecário.
- Sien hífen delantre de cunsuante çfrente: intermunicipal, supersônico.
- Sien hífen delantre de bogal: interestadual, superinteressante.

OUSSERBAÇONES: 

1. Cul prefixo sub, ousa-se l hífen tamien delantre de palabra ampeçada por r: sub-região, sub-raça etc. Palabras ampeçadas por h pérden essa lhetra i júntan-se sien hífen: subumano, subumanidade.

2. Culs prefixos circum i pan, ousa-se l hífen delantre de palabra ampeçada por m, n i bogal: circum-navegação, pan-americano etc.

3. L prefixo co aglutina-se an giral cul segundo eilemiento, mesmo quando este s’ampeça por o: coobrigação, coordenar, cooperar, cooperação, cooptar, coocupante, etc.

4. Cul prefixo vice, ousa-se siempre l hífen: vice-rei, vice-almirante etc.

5. Nun se debe ousar l hífen an ciertas palabras que perdírun la noçon de cumposiçon, cumo girassol, madressilva, mandachuva, pontapé, paraquedas, paraquedista, etc.

6. Culs prefixos ex, sem, além, aquém, recém, pós, pré, pró, ousa-se siempre l hífen: ex-aluno, sem-terra, além-mar, aquém-mar, recém-casado, pós-graduação, pré-vestibular, pró-europeu.

quinta-feira, 22 de outubro de 2009

CAMPEONATO DE L MUNDO DE FUTEBOL 2010 - ÁFRICA DE L SUL

A menos d'uito meses pa l Mundial, alguas seleçones necítan lhutar para nun quedáren de fura. La repescaige ye la redadeira chance para essas seleçones cunseguíren ua baga na Copa de l Mundo. Zuito seleçones inda ténen chance de partecipar de l Mundial. Ls cunfrontos eiliminatórios defenitibos son:

         Camarones × Gabon                
           Nigéria × Tunísia              
           Argélia × Eigito               
             Baren × Nuoba Zelándia        *
       Cuosta Rica × Uruguai              
           Fráncia × Eirlanda             
            Bósnia × Pertual              
            Grécia × Oucránia             
          Slobénia × Rússia               

* La purmeira partida fui 0×0.

Por outro lhado, hai aqueilhas que stan albiadas, yá cun angresso garantido ne l Mundial. Las 23 son eilhas:

África de l Sul (paíç anfitrion)
Almanha - 16 partecipaçones
Anglaterra - 12 partecipaçones
Argentina - 14 partecipaçones
Brasil - partecipou de todos ls mundiales
Chile - siete partecipaçones
Coreia de l Norte - 1 partecipaçon
Coreia de l Sul - 7 partecipaçones
Cuosta de l Marfin - 1 partecipaçon
Dinamarca - 3 partecipaçones
Eitália - 16 partecipaçones
Gana - 1 partecipaçon
Honduras - 1 partecipaçon
Japon - 3 partecipaçones
México - 13 partecipaçones
Oustrália - 2 partecipaçones
Países Baixos - 8 partecipaçones
Paraguai - 7 partecipaçones
Sérbia - Streante*
Slobáquia - Streante**
Spanha - 12 partecipaçones
Stados Ounidos - 8 partecipaçones
Suíça - 8 partecipaçones


* La Sérbia yá partecipou d'outros mundiales cumo Jugoslábia i Sérbia i Montenegro, antes de las sues respetibas separaçones.

 ** La Slobáquia yá partecipou d'outros mundiales cumo Checoslobáquia, antes de la separaçon de la República Checa.



BREBE HISTÓRICO: 

L Campeonato de l Mundo de Futebol ye un torneio de futebol masculino, rializado a cada quatro anhos, pula Federaçon Anternacional de Futebol (FIFA). La purmeira eidiçon acunteciu an 1930, ne l Uruguai, cula bitória de la seleçon anfitriana. Nesse purmeiro Mundial, nun habie torneio eiliminatório, i ls países fúrun cumbidados pa l torneio. Ne ls anhos de 1942 i 1946, l Mundial nun acunteciu debido a la Segunda Guerra Mundial.

L Brasil ye l paíç qu'alcançou mais títalos mundiales – cinco (1958, 1962, 1970, 1994 i 2002) – i l único a tener bencido l torneio fura de l sou cuntinente – dous bezes (1958, Suécia; 2002, Coreia de l Sul-Japon). Ye tamien l único paíç a tener partecipado de todos ls Campeonatos, i l único a tener partecipado de trés decisones cunsecutibas. Segue-se la seleçon de l'Eitália, tetracampeana (1934, 1938, 1982 i 2006); l'Almanha, tricampeana (1954, 1974 i 1990); ls bicampeones Argentina (bencedora an 1978 i 1986) i Uruguai (bencedor an 1930 i 1950); i, por fin, cun un único títalo, las seleçones de l'Anglaterra, campeana an 1966, i de la Fráncia, campeana an 1998.

La Copa de l Mundo ye l segundo maior eibento çportibo de l mundo, quedando atrás solo de ls Jogos Oulímpicos de Berano. Ye rializada a cada quatro anhos, tenendo sido sediada pula redadeira beç an 2006, n'Almanha, cula Eitália cumo campeana, quedando la Fráncia an segundo lhugar, l paíç ourganizador, l'Almanha, an terceiro, i Pertual an quarto. An 2010, terá lhugar n'África de l Sul i, an 2014, l Brasil será l paíç sede, cunforme anúncio de la FIFA ne l die 30 d'outubre de 2008. Zde 1998, l Mundial ye rializado cun 32 eiquipes partecipantes.

quarta-feira, 30 de setembro de 2009

BIQUIPÉDIA AN MIRANDÉS

Yá stá çponible la Biquipédia an lhéngua mirandesa!

Biquipédia ye ua anciclopédia multilhéngua an-linha lhibre colaboratiba, ó seia, scrita anternacionalmente por bárias pessonas quemuns de dibersas regiones de l mundo, todas eilhas beluntairas. Por ser lhibre, antende-se que qualquiera artigo dessa obra puode ser transcrito, demudado i ampliado, zde que preserbados ls dreitos de cópia i modeficaçones, bisto que l cuntenido de la Biquipédia stá debaixo la licença GNU/FDL (ó GFDL) i la Creative Commones Attribution-ShareAlike (CC-by-SA) 3.0. Criada an 15 de Janeiro de 2001, baseia-se ne l sistema wiki (de l'habaiano wiki-wiki = "rápido", "beloç").

L modelo
wiki ye ua rede de páiginas cuntenendo las mais dibersas anformaçones, que puoden ser modeficadas i ampliadas por qualquiera pessona atrabeç de nabegadores quemuns, tales cumo l Internet Explorer, Google Chrome, Mozilla Firefox, Netscape, Opera, Safari, ó outro qualquiera porgrama capaç de lher páiginas an HTML i eimaiges. Este ye l fator que çtingue la Biquipédia de todas las outras anciclopédias: qualquiera pessona cun acesso a la Anterneta puode demudar qualquiera artigo, i cada leitor ye potencial ajudante de l porjeto.

L'anciclopédia sien fins lucratibos ye gerida pula
Wikimedia Foundation. Eilha stá çponible an 257 lhénguas ó dialetos cun un total de 7,5 milhones d'artigos, antr'eilhes, 2,1 milhones d'artigos son refrentes a la berson an lhéngua anglesa (dados de 11 de Dezembre de 2007). L númaro total de páiginas ronda ls 24 milhones i anclui eimaiges, páiginas d'outelizadores, páiginas de çcusson, catadories, modelos, páiginas de geston de ls porjetos, etc. La berson almana çtribui-se tamien an DVD-ROM. Aperpone-se, inda, las eideias an la berson anglófona, p'alhá dua eidiçon ampressa.

Zde l sou ampeço, la Biquipédia ten oumentado a passo firme la sue popularidade, i l sou éisito ten feito aparecer outros porjetos armanos. Segundo l
Alexa, la Biquipédia stá antre ls quinze sítios mais bejitados ne l mundo. La popularidade tamien debe-se al fato de muitas de las páiginas tenéren sido ó copiadas. An las palabras de l co-fundador Jimmy Wales, la Biquipédia ye "un sfuorço para criar i çtribuir ua anciclopédia lhibre i an dibersas lhénguas de la mais eilebada qualidade possible a cada pessona de l planeta, an sue própria lhéngua".

Assi i todo, l fato de qualquier un, specialista ó nó, poder eiditar l cuntenido de la Biquipédia ten gerado cuntrobérsias. Algues rebistas i/ó anciclopédias ribales, cumo
Encarta i Encyclopædia Britannica, ténen craticado ls artigos an la Biquipédia, que dízen séren abordados de modo a cundezir cula oupenion de la maiorie i nó culs fatos.

quarta-feira, 23 de setembro de 2009

ANTERBISTA PA LA «FUOLHA MIRANDESA», NE L «JORNAL DO NORDESTE», DE PERTUAL

Lhougo ambaixo stá la lhigaçon pa l sítio de l Jornal Nordeste, ua apersentaçon an PDF/Flash de l'eidiçon de Setembre, adonde s'ancuntra l'anterbista, an las páiginas 23 i 24.

http://www.jornalnordeste.com/noticia.asp?idEdicao=283&id=12563&idSeccao=2555&Action=noticia

Clicando an las figuras ambaixo, tamien las puodes ber an JPG, an tamanho maior.




Páigina 1





Páigina 2


Ls mius agradecimientos al Cristóvão Pires (Cecílio), quien m'anterbistou, i al Amadeu Ferreira, grande apoiador i antusiasta de la lhéngua mirandesa, dambos a dous miembros de l blogue Froles Mirandesas.

quinta-feira, 9 de julho de 2009

CAMPOS REPERSENTA L BRASIL AN LA NASA

De la redaçon de l http://www.campos.rj.gov.br/
Foto: Babak Tafreshi



Foto de l cielo de Campos feita por un astrofotógrafo eiraniano repersenta l Brasil an la Nasa

L sítio Astronomy Picture of the Day (http://apod.nasa.gov/apod/), de la Nasa, que seleciona diairamente fotos de l cielo de l mundo, publicou ne l die 9 de Maio ua foto de l cielo de l Brasil, más percisamente de l munecípio de Campos dos Goytacazes. La foto fui feita an l'Ounidade de Pesquisa de l Anstituto Federal Fluminense (IFF), an Martins Lage, pul jornalista científico, astrofotógrafo i coordenador de l porjeto anternacional "The World at Night", l eiraniano Babak Tafreshi, durante l II Ancontro Anternacional d'Astronomie i Astronáutica, realizado antre ls dies 17 i 20 de Abril ne l IFF, cul apoio de la Fundaçon Cultural Jornalista Oswaldo Lima (FCJOL).

Babak Tafreshi cuntou porquei feç la foto de l cielo de Campos, que fui publicada ne l sítio de la Nasa. "Fui un persente q'you deixei pa la cidade de Campos, q'acolhou-me muito bien". L coordenador de l Clube d'Astronomie Louis Cruls, Marcelo de Oliveira Souza, abaliou l acuntecimiento cum'un marco an la stória d'Astronomie, an Campos.

— La cidade de Campos stá siendo dibulgada anternacionalmente por meio de l'Astronomie. Ye la purmeira beç, ne ls últimos anhos, que la nuossa cidade ye bista an to l mundo pul uolhar dun fotógrafo strangeiro — garantiu. Ne la berdade, ye la purmeira beç que la Nasa publica ua foto de l cielo de l Brasil feita por un strangeiro.

L persidente de la Fundaçon Cultural Jornalista Oswaldo Lima, Avelino Ferreira, çtaca l'amportáncia de la foto de l cielo de Campos tener sido publicada ne l sítio de la Nasa. "Isto ye cunsequéncia de l Ancontro Anternacional d'Astronomie, que fui apoiado pula Fundaçon. L próssimo passo agora ye anstalar un Ousserbatoiro i un Planetairo ne l Solar de l Coleijo, que ten l ambiente faborable a l'ousserbaçon de ls astros. To la cidade de grande i médio porte ten un Ousserbatoiro i un Planetairo i yá stá an la hora de Campos tener un. You acredito an la sensibilidade de la prefeita Rosinha p'alcançarmos este oubjetivo", anfatiza Ferreira.

sábado, 6 de junho de 2009

9º ANHO AN MIRANDÉS :: 1º JÚRI NACIONAL DE CERTIFICAÇON DE CUMPETÉNCIAS AN LHÉNGUA MIRANDESA

Straído de l sítio http://frolesmirandesas.blogspot.com/.





Ls que teneis un lhápeç a la mano fazei ua ruodra an buolta de l die 9 de Junho de 2009, que bai a ser un die amportante pa la stória de la nuossa lhéngua.
Albertina de São Pedro i Luís Silva ban a fazer (AN LHÉNGUA MIRANDESA) l Júri de Certeficaçon de l sou Porcesso RVCC (Recunhecimiento, (V)Balidaçon i Certeficaçon de Cumpeténcias ne l CNO (Centro Nuobas Ouportunidades) de l Anstituto Piaget, an Macedo de Cabaleiros, que le dará dreito a un certeficado d'habelitaçones, pa to ls eifeitos, eiquibaliente al 9º anho. L júri será ourientado pul porsor Amadeu Ferreira, que you çcunfio que ye un tiu de que bós yá oubistes falar.
Pus claro que queda tod'mundo cumbidado, diç que yá somos tan poucos, mal será que se encha la casa!...
L Porcesso RVCC ye ua de las maneiras de las pessonas tenéren un certeficado ó diploma drento de las Nuobas Ouportunidades. Trata-se de zambolber un portefólio, adonde quéden spelhadas las bidas de las pessonas: l que bibírun, l que daprendírun, l que sáben fazer, pa que le poderá serbir i cumo poderán alhargar esses saberes. L porcesso acaba-se cul Júri de Certeficaçon, adonde esses trabalhos son apersentados. Quien quejir saber mais, puode antrar, cumo tal, eiqui.
Yá miles de pessonas fazírun este porcesso, mas la nuobidade cun Albertina i Luís ye que l sou porcesso fui todo zambolbido an lhéngua mirandesa, l sou portefólio stá todo screbido an Mirandés i l sou Júri de Certeficaçon tamien bai a ser an mirandés, de maneira que se puode dezir que ye l purmeiro certeficado/diploma passado pul sistema d'ansino pertués tenendo cumo sustentaçon solo la lhéngua mirandesa, ó, dezido dua maneira mais simples, Albertina i Luís fazírun l nono anho an Mirandés!
I peç-me que nun será abuso dezir que, p'alhá de la certeficaçon de las pessonas, tamien ye l mirandés quien bai a ser certeficado, cumo lhéngua de tanto balor cumo las outras, seia pa l que fur, seia pa cerrar l portielho, seia pa ir a la scuola.
Fui un porcesso lhargo, hai mais d'un anho q'ándan nisto (quando hai quien faga l porcesso an 2/3 meses) i hai que dar ls parabienes a quien ls merece: a la ANQ (Agéncia Nacional pa la Qualificaçon, que ye la chefa de todo l que respeita a las Nuobas Ouportunidades), que tubo la coraige d'outorizar este porcesso; al Anstituto Piaget, por haber apostado ne l mirandés i saber andar delantre de ls outros ne l que respeita a zambolbimiento i ansino; i, an special, a Albertina i a Luís, estes dous “boubicos” mirandeses, por habéren puosto de pies mais este “menhir” ne l camino yá tan lhargo de l mirandés, sien miedo que l cielo le caíra anriba de la cabeça!
Ah, i yá se me iba squecendo de l más amportante: Albertina i Luís son de San Pedro, bandita tierra que bota assi fruitos destes, quando ls outros ban cun l trigo, yá eilhes bénen cun la farina.

terça-feira, 26 de maio de 2009

LHÉNGUA MIRANDESA A LA SUOLTA NE L CARTAXO

Bídeo de l sítio O MIRANTE.TV:

La lhéngua mirandesa fui la streilha de la palhestra que Amadeu Ferreira, porsor de Dreito ne l'Ounibersidade de Nuoba Lisboa, nacido an Sendin (Miranda de l Douro), dou esta sesta-feira ne l Cartaxo pa ls alunos de la scuola secundaira...

Bei l bídeo: http://videos.sapo.pt/3Zt9RneLIDf5yPVz0O5n

sábado, 9 de maio de 2009

SKYPE AN MIRANDÉS



"L Skype stá çponible an Mirandés. Pa quien nunca scuitou falar de l porgrama, cun el ye possible telifonar de cumputador pa cumputador de grácia (atençon que nun ye piratarie). Pa telifone ó telemoble tamien dá (cuido que de grácia solo un cacho i apuis ye perciso €€)..."



Grácias a la upa de l Cecílio, de l blogue Froles Mirandesas, esso tornou-se possible. Muito oubrigado!

terça-feira, 5 de maio de 2009

ŨA GUAPA MÚSICA: YOU SEI QUE BOU-TE AMAR

YOU SEI QUE BOU-TE AMAR
(Tom Jobim / Vinícius de Moraes)

You sei que bou-te amar
Por to la mie bida you bou-te amar
An cada çpedida you bou-te amar
Zesperadamente, you sei que bou-te amar

I cada berso miu será
Pa te dezir qu'you sei que bou-te amar
Por to la mie bida

You sei que bou chorar
A cada ouséncia tue you bou chorar
Mas cada buolta tue hai d'apagar
L qu'esta ouséncia tue me causou

You sei que bou sufrer l'eiterna zbentura de biber
A la spera de biber al lhado tou
Por to la mie bida

domingo, 19 de abril de 2009

2º ANCONTRO ANTERNACIONAL D'ASTRONOMIE I ASTRONÁUTICA (II) - PALHESTRA I LHANÇAMIENTO DE L FOGUETE

L lhançamiento de l foguete ne l IFF Fluminense-Campus Guarus, an Campos, fui un sucesso! Bei l bídeo i algues fotos.




Exibir mapa ampliado
Lhocal aprossimado de l lhançamiento de l foguete.


You i l'ampresaira eiraniana Anousheh Ansari, la purmeira mulhier turista spacial.


You tube (nun ye purpaganda de l sítio de bídeos haha) que ser más sperto qu'el puis el staba mui acupado i nun me daba atençon. ;) Este ye l Marcos Pontes, l purmeiro astronauta brasileiro.